15 februari 2024

Stikstofproblematiek alleen op te lossen met politieke wil

Vandaag bespraken we het eindadvies van de Werkgroep KDW Alternatieven met Minister van der Wal. Agractie Nederland is onderdeel van deze werkgroep. De conclusie is dat een nieuw kabinet hier snel mee aan de slag dient te gaan, zodat er doelgericht beleid komt gericht op de werkelijke staat van de natuur in plaats van de factor stikstof alleen.

Agractie Nederland heeft de juiste lijn te pakken wat betreft het oplossen van de stikstofproblematiek. Dit blijk ook uit voorlopige meetresultaten in Friesland (Synerga Data Solutions). De stikstofproblematiek kan relatief eenvoudig worden opgelost, maar daar is wel politieke wil en politieke moed voor nodig. Dat laatste is nodig om de huidige wetgeving (Wet Stikstof en Natuur / Omgevingswet) te wijzigen. Zonder wetswijzigingen zakken we steeds verder in het stikstofmoeras.

Kritische Depositie Waarde (KDW) in de wet vervangen door Staat van Instandhouding

In het begin van de twintigste eeuw is door de toenmalige regering besloten om de doelstellingen voor Natura 2000 gebieden, zoals geformuleerd in de Vogel en Habitatrichtlijnen, te bereiken via het sturen op stikstofemissie en stikstofdepositie. Dat is geen EU verplichting. De EU vraagt om instandhoudingsdoelstellingen te bereiken. In de afgelopen twintig jaar is gebleken dat met die keuze een weg is ingeslagen die niemand helpt. De natuur niet en de Nederlandse economie niet. Met het PAS arrest uit 2019 is de situatie alleen maar erger geworden. Het land zit op slot.

Om die reden dient de (nieuwe) regering het bereiken van de instandhoudingsdoelstellingen via de KDW los te laten en rechtstreeks te gaan sturen op de staat van instandhouding (SVI). Dat betekent dat er voor elk Natura 2000 gebied realistische beheerplannen moeten worden gemaakt met natuurherstel- en bronmaatregelen, waarbij ook rekening wordt gehouden met de sociaaleconomische impact van die maatregelen. Bij het opstellen van die beheerplannen dienen om die reden alle relevante partijen betrokken te worden.

Agractie Nederland ontkent overigens niet dat stikstof een drukfactor kan zijn wat betreft de staat van instandhouding, maar bij het maken van een beheerplan moet op een afgewogen manier gekeken worden naar alle drukfactoren.

Smalle significantiezones langs stikstofgevoelige habitats in Natura 2000 gebieden

Het vervangen van KDW door SVI is niet genoeg om Nederland van het slot te krijgen. Daartoe zal de wetgever ook zelf invulling moeten geven aan het begrip significantie, zoals vermeld in artikel 6 Persbericht 15 februari ‘24 lid 3 van de Habitatrichtlijn. Dat kan door in de wet vast te leggen dat er alleen sprake is van significante effecten van emissies van bronnen op naastgelegen stikstofgevoelige habitats in een smalle zone langs zulke gebieden. Diverse onderzoeken (Universiteit van Amsterdam, Syngenta Data Solutions) wijzen uit dat meer dan 90% van de emissie van een bron de lucht in gaat (stikstofdeken) en dat minder dan 10% van de emissie gedeponeerd wordt binnen slechts een paar honderd meter van een bron.

Buiten significantiezones geen passende beoordeling meer nodig wat betreft de uitstoot van stikstof

Uit genoemde onderzoeken blijkt dat er binnen de smalle zones inderdaad sprake kan zijn van directe depositie op naastgelegen stikstofgevoelige habitats. Daarbuiten is dat nagenoeg niet het geval. Het wettelijk vastleggen van significantiezones betekent dat buiten de zones bij vergunningverlening geen passende beoordeling meer nodig is.

Met deze stap kan het overgrote deel van de PAS melders en interimmers worden gelegaliseerd. Daarnaast is belangrijk dat met deze aanpak de bedrijfsontwikkeling weer op gang kan komen. Dat biedt tegelijkertijd kansen voor innovatie en management maatregelen om emissies te beperken. Met andere woorden: Nederland kan weer van het slot, wat niet alleen van belang is voor de Nederlandse economie als geheel maar ook voor de natuur.

Geborgde emissiereductie vereist

Er zit wel één voorwaarde aan deze benadering. Die vloeit voort uit EU jurisprudentie. Voorkomen moet worden dat we in een nieuwe PAS problematiek terecht komen.

Die voorwaarde is dat er gelijktijdig sprake moet zijn van een geborgde generieke emissiereductiedaling (en dus indirecte depositie vanuit de stikstofdeken). Die is nodig om de zeer geringe directe depositie van bronnen gelegen buiten de significantiezones te compenseren.

Feitelijk is sinds 2018 al sprake van een geborgde emissiereductie (opkoopregelingen, afroming fosfaatrechten) en dat betekent dat het door ons voorgestelde beleid in principe heel snel ingevoerd zou kunnen worden.

Politieke wil is cruciaal

De grote vraag is dus: blijven we doormodderen of pakken we de problematiek fundamenteel aan? Het is aan de politiek om politieke wil en moed te tonen.

Bestuur Agractie Nederland