11-04-2022

 

Vandaag sturen wij deze brief naar beide ministers, Tweede Kamerleden en gedeputeerden en Statenleden.

Geachte kabinetsleden, Tweede Kamerleden, gedeputeerden en Statenleden,

Het stikstofbeleid loopt vast. Draagvlak verdwijnt met rasse schreden. De politiek moet nu ingrijpen, omdat impasse dreigt. Oorzaken zijn:

• Gedraal van de minister, waardoor draagvlak ontbreekt. De minister pretendeert voortvarend te zijn, maar na 2,5 jaar ontbreekt nog steeds een goed fundament;
• Negeren van oplossingen vanuit de landbouw;
• Niet willen bouwen aan een goed fundament;
• Willen beginnen, maar vijf stappen overslaan;
• Tempo opvoeren zonder begonnen te zijn;
• Selectief shoppen uit onderzoeksrapporten en studies;
• Stigmatiseren van de landbouw als grootste milieuvervuilers;
• Hypocrisie m.b.t. de Nederlandse landbouw die wereldwijd de laagste milieu-impact heeft;
• Daarmee ondermijnen vertrouwen en respect. Factoren die essentieel zijn in een proces ter bestrijding van een ‘crisis’.
• Ook trekt de minister haar eigen geloofwaardigheid in twijfel, door het voeren van inconsistent beleid. Wij hebben onvoldoende vertrouwen in de aanpak voor legalisatie van de PAS melders. Wij vrezen dat de aanpak faalt en we over drie jaar nog steeds met hetzelfde probleem zitten.

Wat moet er gebeuren?

• Bouw nu eerst een goed fundament:
  • Meten, meten, meten;
  • Stikstofregistratiesysteem, gelabeld, openbaar raadpleegbaar en verplicht voor alle strikstoftransacties en reducties;
• Maak beleid op basis van beloning in plaats van regressief beleid. Als voorbeeld: betaal voor elke kg emissiereductie.
• Werk te allen tijde aan respect en vertrouwen en maak derhalve de volgende afspraken:
  • Geen gedwongen opkoop c.q. onteigening;
  • Landbouwgrond blijft zoveel als mogelijk landbouwgrond;
  • Vergund is vergund;
  • Het is crisis, wijs nu geen nieuwe Natura 2000 gebieden en instandhoudingsdoelen aan.
• Manage de natuur o.b.v. de staat van instandhouding en bijbehorende drukfactoren en stop met onmiddellijke ingang met sturen op KDW’s die zowel omstreden als onhaalbaar zijn.
• Legalisatie is topprioriteit. Van elke gereduceerde kg emissie en depositie gaat er 30% naar natuur, de overige 70% dient eerst naar legalisatie te gaan. Verbeter de vrijwillige opkoopregeling en gebruik de ADC-toets.

Toelichting

Het is eind mei in 2019 als de Raad van State een uitspraak doet die heel Nederland op zijn kop zet. Sommige mensen hadden dit al van mijlenver zien aankomen. Anderen niet en waren verrast. Niet lang daarna deed Tjeerd de Groot zijn uitspraken over de krimp van de veestapel. Dat dit bij de boeren volledig in het verkeerde keelgat schoot moge duidelijk zijn, gezien de grote opkomst van het eerste grote boerenprotest op 1 oktober 2019. In tegenstelling tot de indruk die minister Schouten tijdens het protest wekte, had ze daags voor het protest de provincies reeds ‘gesommeerd’ in alle beslotenheid nieuw stikstofbeleid door te voeren en de kaders daarvoor meegegeven. Hierop hebben de provincies begin oktober in allerijl stikstofbeleid vastgesteld wat leidde tot de boerenprotesten medio oktober en een kapotte deur in Groningen.

Nu, 11 april 2022, kijken we 2,5 jaar later terug op een continue draad van gelijksoortige incidenten en ondermijnend gedrag. Het bovenstaande is slechts het eerste voorbeeld. De afgelopen 2,5 jaar is één lange lijst van dit soort zaken. Centraal hierin staat:

• Het door de minister^[1] negeren van oplossingen aangedragen door de landbouwsector;
• Het ondermijnen van het vertrouwen van de landbouw in zowel het ambtenarenapparaat als het kabinet;
• Het wel in gesprek willen met, maar niet luisteren naar de landbouw en zeker niets doen met aangedragen suggesties;
• Talloze adviezen en onderzoeken in de lades gestopt – of op zijn minst wordt er selectief uit geshopt – zoals Hordijk, PBL, WUR onderzoeken die niet in het straatje passen;
• Bewust doorduwen, ondanks een wankele basis;
• Het framen van de landbouw als (grootste) vervuilers (van Nederland)

Ook nu blijkt het ijdele hoop geweest te zijn dat we een andere koers onder de nieuwe minister in het nieuwe kabinet zouden krijgen. We hadden gehoopt op een koers op basis van respect, vertrouwen en gelijke behandeling. Niets lijkt minder waar te zijn. In de mediaoptredens van de minister rond de op 1 april uitgebrachte brief in o.a. NRC en Op1 bereikt het framen, het polariseren en stigmatiseren een nieuw dieptepunt. Dat er eerder een publicatie van ABN Amro verschijnt dat de Nederlandse boer de laagste milieuafdruk ter wereld[2] heeft, wordt voor het gemak genegeerd.

Het vertrouwen in de politiek kan niet meer verder zakken. Uit onderzoek bleek het vertrouwen in de politiek onder agrariërs slechts 2% te zijn.[3] En nu lijkt ook het laatste stukje bereidwilligheid en draagvlak om mee te helpen met oplossingen te verdwijnen. De boeren zijn het meer dan zat. Spuug- maar dan ook spuugzat zijn ze het om als milieuvervuilers en natuurcriminelen geframed te worden door nota bene de minister zelf. Uitspraken als “ze zoekt het maar uit” of “laat haar zelf die stikstof maar opvreten” zijn de laatste dagen veel gehoord. In de diverse overleggen tussen provincies en provinciale landbouwcollectieven  is dit ook één van de druppels die de emmer wederom doet overlopen. In drie provincies worden de gesprekken reeds gestaakt.

Essentieel is, ingeval van ‘crisis’, dat er met key actors gesproken wordt en overeenstemming wordt bereikt. Dat lukt alleen met gelijkwaardigheid, respect en vertrouwen. En dat lukt zeker niet als alle suggesties en aangedragen oplossingen van één van de key actors telkenmale genegeerd worden. De afgelopen jaren lijkt het beleid van minister en kabinet steeds regressievere vormen aan te nemen (dreigen met generieke kortingen, dreigen met onteigening, wettelijk vastleggen van doelen waar van te voren bekend is dat die niet haalbaar zijn, het tempo opschroeven terwijl er nog niet eens gestart is, met steeds meer rigide maatregelen komen) wat steeds verder het draagvlak en vertrouwen ondermijnt.

Terwijl de minister simpelweg een aantal bruikbare tools in handen heeft om de stikstofcrisis te lijf te gaan, zoals a) een ADC-toets t.b.v. legalisatie en zaken van nationaal en urgent belang en b) beleid op basis van wenkend perspectief, zoals belonen van emissiereductie, kiest deze minister voor opkoop en onteigening. Ook al zegt de minister dat onteigening het laatste middel zal zijn, hoe geloofwaardig komt ze over als het telkenmale over onteigening gaat?

Ook steekt het dat ze het tempo verder opvoert. Als de minister gelijk in 2019 structureel had gebouwd aan een goed fundament, waren we al twee jaar opgeschoten. Niet de landbouwsector heeft gedraald, maar het kabinet c.q. ministerie. De landbouwsector heeft in 2019/2020 diverse oplossingen aangedragen:

1. Managementmaatregelen zoals extra weidegang, water bij de mest en eiwitarmer voeren;
2. Innovatie;
3. Gerichte opkoop op basis van vrijwilligheid.

En niet alleen reductiemaatregelen zijn aangedragen. Ook maatregelen ten behoeve van juridische structuur en monitoring, zoals een stikstofregistratiesysteem voor alle stikstoftransacties en -reducties. De landbouwsector heeft eveneens suggesties en oplossingen aangedragen voor legalisatie van de PAS-melders en overige knelgevallen.

Ondanks alle aangedragen oplossingen presteert de minister het om er een potje van te maken. De opkoopregeling is een debacle vanwege de extra eisen. De managementmaatregelen komen niet van de grond. In het afgesproken convenant met agrarische partijen ontbreekt ieder stimulans en/of verdienmodel voor de agrariër, evenals goede monitoring en registratie. Ook innovatie wordt niet gestimuleerd. In plaats van daden blijft de minister steken in hoogmoed en grote woorden.

Het is van essentieel belang dat er eerst een goed fundament wordt gebouwd. In onze brief van december 2020[4] hebben wij dit haarfijn aangegeven. Ook onze collega’s van onder meer NAJK en LTO hebben hier meermaals op gehamerd:

• Legaliseer;
• Bouw een uniform, openbaar raadpleegbaar monitoringssysteem in de vorm van een SDRS waar gelabeld alle reductie in wordt opgenomen;
• Zet in op innovatie (meest kosten efficiënt voor de maatschappij);
• Betrek de boer en geef de boer de keus;
• Gebruik vrijwillige bedrijfsbeëindigingen om speelruimte te creëren;
• Maar bovenal: schets perspectief voor de blijvers;
• Beloon emissiereductie. In combinatie met een volledig stikstofregistratiesysteem kan vrij eenvoudig een systeem van beloning opgezet worden.

Wij moeten nu 2,5 jaar na de eerder vermelde uitspraak constateren dat er bijzonder weinig progressie is geboekt ondanks het feit dat er inmiddels honderden ambtenaren in ministerie en provincies zich over de ‘crisis’ buigen. Sterker nog, wij constateren dat afgelopen twee weken het draagvlak volledig wegvalt of reeds is weg gevallen.

Wat ons steekt is dat de minister in haar brief van 1 april extra tempo wil maken. Wij hebben hierboven reeds aangegeven dat het toch vooral door eigen toedoen is dat er weinig progressie is gemaakt door de minister. Wat ons eveneens steekt en vooral ondermijnend werkt in deze crisis, is het voornemen van de minister om vier extra Natura 2000 gebieden aan te wijzen. De minister weet er klaarblijkelijk wel raad mee het vuurtje op te stoken.

 

Oproep

Uit bovenstaande kan geconcludeerd worden dat het draagvlak bij de landbouw voor de stikstofcrisis in rap tempo verdwijnt als het niet al is verdwenen. Continue ondermijning, schending van vertrouwen en respect zijn hier debet aan. Wij roepen de Tweede Kamer, de minister en het kabinet, de Provinciale Staten en het College van Gedeputeerde Staten op nu serieus werk te maken van draagvlak, vertrouwen en respect. Lever nu eindelijk eens een goed fundament voor de stikstofaanpak, namelijk:

• Een onomstreden meetnetwerk;
• De legalisatie van PAS-melders en overige knelgevallen;

En laten we ons met ons allen committeren aan de volgende uitgangspunten:

• Onteigening is een no go;
• Landbouwgrond blijft landbouwgrond;
• Vergund is vergund;
• Emissiereductie wordt beloond;
• Alle strikstoftransacties en -reducties via een stikstofregistratiesysteem;
• Temporiseer en neem meer de tijd wat essentieel voor draagvlak is;
• Gebruik alle wettelijke mogelijkheden (zoals ADC-toets);
• Geen verdere ondermijning en vergroting van de crisis door aanwijzing nieuwe natuurdoelen en/of -gebieden.

De sleutel voor samenwerking en draagvlak ligt nu bij u, bij uw Kamer, uw kabinet, uw College!

Bestuur Agractie Nederland